«ساری گلین» (دامن کشان) موسیقی فولکلور ایرانی

«ساری گلین» یک ترانهٔ فولکلوریک ترکی است. این ترانه با نام «دامن کشان» در زبان فارسی شناخته می‌شود و در زبان ارمنی از آن به نام «ساری آغچیک» یاد می‌شود. این ترانهٔ ماندگار بخشی از فرهنگ موسیقایی سه قوم فارس، ترک و ارامنه به‌حساب می‌آید. نسخه‌های مختلف این آهنگ، باوجود تفاوت‌های معنایی در متن ترانه، در شکل خوانده‌شدن و ملودی با هم مشترک‌اند. این ترانه‌ در دستگاه «بیات» اجرا می‌شود و آهنگ‌ساز آن مثل اغلب ترانه‌های فولکلوریک محلی که سینه‌به‌سینه چرخیده و به ما رسیده است، مشخص نیست. در این مطلب امکان دانلود اجراهای مختلف این ترانه جاودانه برای شما فراهم شده است.

ساری گلین

صفت «ساری» (Sarı) در زبان ترکی به معنی «زرد» است. ساری گلین (Sarı gəlin) به معنای «عروس بور»، «عروس طلایی» و یا «عروس زرد پوش» به فارسی ترجمه شده است. این اسم در زبان ترکی آذربایجانی، استعاره‌ای از خورشید است و ریشه در افسانه‌ای کهن دارد. طبق باور افسانه‌ای، خورشید در سه هزارمین سال خلقت، دزدیده می‌شود. تلاش برای آزادی خورشید و حسرت آن در موسیقی آذربایجانی گنجانده شده است. برای آهنگ ساری گلین در آذربایجان، رقص زیبایی وجود دارد که حرکات آن حس تمنا و خواستن را در انسان زنده می‌کند. در این رقص دست‌ها به سمت آسمان باز می‌شود و با ملودی نرم ۴/۳ حرکات پا و دست انجام می‌شود.

دانلود آهنگ دامن کشان با اجرای حسین علیزاده و گاسپاریان

دانلود ساری گلین با صدای عالیم قاسم اف

دانلود آهنگ دامن کشان با صدای عالیم قاسم اف (کنسرت تهران)

دانلود ساری گلین با صدای فیدان قاسیم اف

دانلود آهنگ دامن کشان با اجرای حسین علیزاده و صدای محمد معتمدی

دانلود ساری گلین با اجرای گروه کلوئه پورمرادی

دانلود آهنگ دامن کشان با صدای ماهسون قرمزی‌گل

دانلود ساری گلین با صدای قدیر رستمف

دانلود آهنگ دامن کشان با صدای پارسا خائف

دانلود ساری گلین با اجرای حسین ضروری

دانلود ساری گلین با صدای آرش ساسان

دانلود ساری گلین با اجرای نازلی و روشان

دانلود ساری گلین با اجرای سپهوند

دانلود ساری گلین با اجرای گروه سیبرگ

دانلود ساری گلین با اجرای گروه وکاپلا (گروه آوازی تهران)

دانلود ساری گلین با اجرای گروه محلی آذربایجان

دانلود ساری گلین با صدای نازلی سُل بی

اجراهای بی کلام ساری گلین

هنرمندان و موسیقی‌دانان بزرگ ایرانی و ترکی، این ملودی فولکلوریک را با سبک و سیاق خودشان، بازتولید کرده‌اند. «محمد علی‌قلی» و «پیمان جوانمرد» از جمله معروف‌ترین موسیقی‌دانان ایرانی هستند که هر یک به شکلی متفاوت، این ملودی را تنظیم کرده و به محبوبیت هر چه بیشتر این ترانه افزوده‌اند. علاوه بر این، برخی از نوازندگان مشهور با ساز تخصصی خودشان، این ملودی زیبا را اجرا کرده‌اند که برخی از این اجراها را برای شما آماده کرده‌ایم.

دانلود ساری گلین با اجرای گروه دارکوب

دانلود ساری گلین با اجرای محمد علیقلی

دانلود ساری گلین با اجرای پیمان جوانمرد

دانلود ساری گلین با صدای ویالون بیژن مرتضوی

دانلود ساری گلین با صدای تار استاد بیلگه خان

دانلود ساری گلین با صدای تار آرین حیدری

دانلود ساری گلین با صدای سنتور فراز مینویی

دانلود ساری گلین با صدای ملودیکا سامان احترامی

دانلود ساری گلین با اجرای محمد شکوهی

متن ترکی آهنگ ساری گلین به همراه ترجمه فارسی

ساچێن اوجون هؤرمه‌زله‌ر (سر موی بلند را نمی‌بافند) گۆلۆ سولو (قونچا) درمه‌زله‌ر (گل تر را نمی‌چینند) سارێ گه‌لین (عروس موطلائی)

بو سئودا نه سئودادێر (این عشق، چه عشقی است) سه‌نی مه‌نه وئرمه‌زلر (تو را به من نمی‌دهند) نئینیم آمان، آمان (چه کنم، امان امان) سارێ گه‌لین (عروس موطلائی)

بو ده‌ره‌نین اوزونو (در بلندای این دره) چوْبان قایتار قوزونو (ای چوپان بازگردان بره را) قایتار ماسان قوزونو (اگر برنگردانی برّه را) اولدورم اوزومو (خودم را می‌کشم)

نة اوْلا بیر گۆن گؤره‌م (چه شود گر روزی من ببینم) نازلی یاریمین اؤزؤنو (روی یار نازم را) نئیلیم آمان، آمان (چه کنم، امان امان) سارێ گه‌لین (عروس موطلائی)

عاشیق ائلله‌ر آیرێسێ (عاشق از ایل و طایفه خود جدا افتاده) شانا تئلله‌ر آیرێسێ (شانه هم از موها جدا افتاده) آیرێسێ بیر گۆنۆنه دؤزمه‌زدیم (تحمل یک روز جدایی‌اش را نداشتم) اوْلدۆم ایلله‌ر آیرێسێ (حالا سال‌هاست که از او جدا مانده‌ام) نئیلیم آمان، آمان (چه کنم، امان امان) سارێ گه‌لین (عروس موطلائی)

ساری آغچیک

نام این ترانه در زبان ارمنی «ساری آغچیک» (Սարի աղջիկ) است. «ساری» در زبان ارمنی به «کوه – کوهستان» و «آغچیک» به «دختر» معنا می‎‌شود. ترجمهٔ فارسی این ترانه از نسخهٔ ارمنی زبان آن به معنای «دختر کوهسار» است. در متن این ترانه به زبان ارمنی، مادر دختری که ترانه به وصف عشق او سروده شده است، به‌عنوان عامل اصلی جدایی سراینده از معشوقه‌اش عنوان شده و چندین بار مورد لعن و نفرین قرار می‌گیرد. به گمان برخی از محققان، «ساری آغچیک» روایتگر داستان پسری ارمنی است که شیفته و دلباختهٔ دختر روسی (دختری با موهای بور) می‌شود؛ اما به دلیل اختلافات ارامنه با روس‌ها این وصلت شکل نمی‌گیرد. شاعر در فراغ عشق از دست رفته‌اش، این ترانه را می‌سراید و ساری آغچیک به یکی از مهم‌ترین ترانه‌های ارمنی زبان تبدیل می‎‌شود.

دانلود ساری آغچیک با اجرای عالیهان صمدف ( ساز دودوک)

دانلود ساری آغچیک با صدای ویگن

دانلود ساری آغجیک با اجرای غفار احمدف

دانلود ساری آعچیک با اجرای گروه اپرای ایروان

دانلود ساری آغچیک با صدای گایان آودایان

دانلود ساری آغجیک با صدای کاما کاملیا

متن ارمنی آهنگ ساری آغچیک به همراه ترجمه فارسی

Վարդ սիրեցի՝ փուշ դառավ(Դլե յաման. ,Գնաց, ուրիշին առավ ,Ա՜խ, մերըդ մեռնի ,սարի աղջիկ, օ՜յ, օ՜յ ,Քարի աղջիկ, օյ, օյ ,Քար սիրտ աղջիկ, օյ, օյ ,Չար սիրտ աղջիկ . Գնաց, ուրիշին առավ . Դլե յաման, լեյլի յար ջան عاشق یک رز شدم، خار شد، دل، ای امان. (۳ بار)رفت و دیگری را برگزید، آخ، مادرت بمیره، تو دختر کوهستان، آی آی، تو دختر سنگی، آی آی، تو دختر دلسنگ، آی آی، تو دختر بددل. اون رفت و دیگری را گزید. دل، ای امان. لیلی یار جان. Մինուճարիս մեղքացիր(Դլե յաման, Թույն մի ածա թեժ վերքիս ,Ա՜խ մերըդ մեռնի ,սարի աղջիկ, օ՜յ, օ՜յ ,Քարի աղջիկ, օյ, օյ ,Քար սիրտ աղջիկ, օյ, օյ . Չար սիրտ աղջիկ . Թույն մի ածա թեժ վերքիս . Դլե յաման, լեյլի յար ջան به تنها کودکم رحم کن. دل، ای امان! (۳ بار)نمک نپاش به زخم من؛ آخ، مادرت بمیره، تو دختر کوهستان، آی آی، تو دختر سنگی، آی آی، تو دختر دلسنگ، آی آی، تو دختر بددل. نمک نپاش به زخم من… دل، ای امان. لیلی جان، جان. ,Եղնիկ եմ՝ նետը կրծքիսԴըլե յաման Տիրել ես խելք ու մտքիս Ա՜խ մերըդ մեռնի, սարի աղջիկ, օ՜յ, օ՜յ ,Քարի աղջիկ, օյ, օյ ,Քար սիրտ աղջիկ, օյ, օյ . Չար սիրտ աղջիկ Տիրել ես խելք ու մտքիս Դլե յաման, լեյլի յար ջան عزیزم، خنجر در دل من، دل، ای امان. (۳ بار)تو چیره شدی بر فکر و اندیشهٔ من؛ آخ، مادرت بمیره، تو دختر کوهستان، آی آی، تو دختر سنگی، آی آی، تو دختر دلسنگ، آی آی، تو دختر بددل. تو چیره شدی بر فکر و اندیشهٔ من؛ دل، ای امان. لیلی جان، جان.

دامن کشان

ترانهٔ فارسی «دامن کشان» را «جمشید ارجمند» سروده است. این ترانه با اجرای «ویگن» به محبوبیت فراوانی رسید و پس از آن، بارها توسط خوانندگان مطرحی بازخوانی شده است. محبوبیت این ترانه به زبان فارسی، دست‌کمی از اجراهای ترکی و ارمنی آن ندارد. ترانهٔ «دامن کشان» برای ایرانیان، به همان اندازه که «ساری گلین» در ترکیه و «ساری آغچیک» در ارمنستان شهرت دارد، دوست‌داشتنی و ماندگار است.

دانلود دامن کشان با صدای ویگن

دانلود دامن کشان با صدای آیدا خلیلی (ساقی میخواران)

دانلود دامن کشان با صدای سولماز نراقی

دانلود دامن کشان با صدای مهرنگار رستم (خواننده افغان)

دانلود دامن کشان با اجرای گروه دنگ شو (تا بیاید)

دانلود دامن کشان با صدای علی زند وکیلی

دانلود دامن کشان با صدای محبوبه روزگاری

دانلود دامن کشان با صدای شکیلا

متن ترانه دامن کشان

دامن کشان، ساقی می خواران، از کنار یاران، مست و گیسو افشان، می‌گریزد.

در جام می، از شرنگ دوری، وز غم مهجوری، چون شرابی جوشان، می بریزد.

دارم قلبی لرزان به رهش، دیده شد نگران. ساقی می خواران، از کنار یاران، مست و گیسو افشان، می‌گریزد.

دارم چشمی گریان به رهش، روز و شب بشمارم، تا بیاید.

آزرده‌دل از جفای یاری، بی وفا دلداری، ماه افسونکاری، شب نخفتم.

با یادش تا دامن از کف دادم، شد جهان از یادم، راز عشقش در دل تا نهفتم.

از چشمانش ریزد به دلم شور عشق و امید. دامن از کف دادم، شد جهان از یادم، راز عشقش در دل تا نهفتم.

دارم چشمی گریان به رهش. روز و شب بشمارم تا بیاید.

اصالت این ترانه به کدام قوم برمی‌گردد؟

«روبرت دانکوف» در کتاب «واژه‌های ارمنی در ترکی» آورده است :

کلمه ترکی «ساری» از واژه ارمنی (Sari) گرفته شده‌ و بر زبان ترکی نیز تأثیر گذاشته است.

پروفسور «دیلاور دوزگون» از دیگر زبان‌شناسان ترک معتقد است :

«رنگ زرد» که در اساطیر ترکی وجود دارد یک عنصر شناخته شده‌ است و عبارت «عروس زرد» (sarı gelin) «دختر زرد» (sarı kız) اغلب در ملودی‌های مردمی ترک‌های ساکن ترکیه، بالکان، حتی در میان ازبک‌ها، قزاق‌ها، ترکمن‌ها و تاتارها یافت می‌شود. مانند آهنگ (Sari Sirun Yar) به معنی یار زیبای کوهستان.

نمی‌توان با قطعیت گفت که ریشهٔ اصلی این ترانه به ترک‌ها برمی‌گردد یا به ارامنه؛ اما به نظر می‌رسد که این ترانه در زبان ارمنی سبقه‌‌ای طولانی‌تر دارد. اثرگذاری عمیق این ترانه و ملودی، باعث شده است که به دیگر فرهنگ‌ها راه پیدا کند و با تغییر ماهیت ترانه و حفظ شکل و قالب اجرای آن، «ساری گلین» به ترانه‌ای محبوب برای ترک‌زبان‌ها تبدیل شود. «شانار یورداتاپان» نوازنده و آهنگ‌ساز ترک‌زبان، در کتاب «ترکیه: سانسور گذشته و حال» آورده است که ساری گلین یک ترانهٔ ارمنی است. «ماری کورپه» روزنامه‌نگار معروف جهان در کتاب (Shoot the Singer) آورده است که ترانهٔ ساری گلین، ریشه‌ای ارمنی دارد. بااین‌حال همچنان در محافل مختلف، بر سر اصالت این ترانه مناقشات فراوانی وجود دارد. اجرای فارسی این ترانه با نام «دامن کشان» متاثر از دیگر قومیت‌های ارمنی و ترکی است. «ویگن» اولین خواننده‌ای است که ترانهٔ دامن کشان را به زبان فارسی اجرا کرده است و جالب است بدانید، پیش از آن نیز ورژن ارمنی این ترانه را خوانده است.

آرشیو موسیقی فولکلوریک ایران…