قلمرو (1994 The Kingdom) یک مینی‌‌سریال معمایی و ترسناک دانمارکی به کارگردانی لارس فون تریه است که درهشت قسمت، بین سال های ۱۹۹۴ تا ۱۹۹۷ ساخته و منتشر شد. سریال قلمرو به نخستین موفقیت عظیم فون تریه تبدیل شد و برای این فیلمساز دانمارکی جسور، یک سکوی پرواز به حساب می‌آمد. اگرچه عمده مخاطبان خاص سینما، فیلم‌های فون تریه را میشناسند، اما کمتر کسی تنها سریال ساخته شده توسط این کارگردان را دیده است. دراین مطلب، سعی داریم به نقد و معرفی سریال 1994 The Kingdom یا همان قلمرو بپردازیم. با ما همراه باشید.
قلمرو بدون شک جزو سریال‌های مهمی است که باید دید؛ چرا که یک تجربهٔ ناب از خلق کمدی سیاه است که تمام شخصیت‌های سریال و حتی خود فون تریه را هم در برمی‌گیرد. بررسی کارنامه هنری فون تریه نشان می‌دهد که او همیشه به دنبال داستان‌های درگیرکننده، خاص و البته روان‌شناختی است. روایت سریال قلمرو نیز، مطابق با علایق فون تریه است.
ماجرای سریال، در بخش جراحی مغز و اعصاب اصلی‌ترین و بزرگ‌ترین بیمارستان کشور دانمارک واقع در کپنهاگ رخ می‌دهد که بدان لقب «قلمرو» را داده‌اند. داستان سریال قلمرو، روایتگر سرگذشت کارکنان خودپسند بیمارستانی است که مملو از ارواح و نیروهای شیطانی است. در این میان، یک ناجیِ پیر به نام خانم «دروسه» که احضارکنندهٔ ارواح است، برای نجات این بیمارستان تلاش می‌کند. لارس فون تریه از دو سریال «توئین پیکس» و «بلفگور» یا شبح موزه لوور، به‌عنوان دو اثر الهام‌بخش برای ساخت این سریال تلویزیونی نام برده است.
در نقد سریال قلمرو (The Kingdom) باید گفت؛ فون تریه در هر سه فصل، علاوه بر عناصر فانتزی و روان‌شناختی، طنز تلخ را هم دست‌مایهٔ خلق داستانش قرار می‌دهد. به شکلی که بخشی از سکانس‌های سریال قلمرو، حاوی عناصر تراژیک است و در سکانس‌هایی دیگر، دست به ساخت کمدی موقعیت می‌زند.
قلمروی لارس فون تریه در سبک دگما 95
فصل اول و دوم سریال The Kingdom، و بدون توجه به مقررات مرسوم و معمول سینما، با دوربین روی دست فیلم‌برداری شده است. یکی از مهم‌ترین نکات در نقد سریال قلمرو، تکنیک‌های نورپردازی و تدوین منحصربه‌فرد این سریال است که رنگ‌های غیرطبیعی و تحریف شده‌ای را به وجود آورده. تصاویر برفکی و دانه‌دار، فضای خشن و عجیبی را ساخته که حال‌وهوای متفاوتی را برای مخاطبان ایجاد می‌کند.
لارس فون تریه به همراه چند فیلمساز دیگر، در سال ۱۹۹۵ یک سبک سینمایی جدید را خلق کردند که تحت عنوان «دگما ۹۵» معرفی شد. دو فصل آغازین سریال قلمرو (The Kingdom) زمانی ساخته شد که فون تریه تحت‌تأثیر این سبک قرار داشت و از این سریال، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین آثار سینمایی در سبک دگما 95 یاد می‌شود.
ساخت فصل سوم قلمرو با نام The KingdomExodus
فیلمنامه فصل سوم این مجموعه، در اواخر دهه نود پیش از آنکه پروژه به دلیل مرگ دو تا از بازیگرها رها شود، نوشته شده بود. لارس فون تریه بعد از ساخت فیلم «خانه‌ای که جک ساخت» در سال ۲۰۱۸، کار بر روی فیلمنامه فصل سوم این سریال را با همکاری «نیلز وارسل» شروع کرد. سرانجام فصل سوم با عنوان «خروج قلمرو» (The KingdomExodus) در قالب پنج اپیزود یک ساعته در سال 2022 ساخته شد.
در زمان ساخت این فصل، علائم بیماری پارکینسون فون تریه ظهور کرده بود؛ اما به گفته خودش سعی می‌کرد که این موضوع را از بازیگران و عوامل ساخت سریال پنهان کند. به‌احتمال زیاد، همین بیماری سبب آن شده است که برخلاف دو فصل قبلی، فون تریه از حضور در مقابل دوربین خودداری کند. این کارگردان که در فصل‌های گذشتهٔ سریال و در پایان هر اپیزود مقابل دوربین می‌رفت، دیگر لارس فون تریه بیست و پنج سال پیش نیست و حتی در برخی از نشست‌های خبری سریال خروج قلمرو هم به‌خاطر بیماری، شرکت نکرد.
برای فون تریه به عنوان یک فیلمساز که آثار قابل تأمل و مهمی در کارنامه خود دارد، سریال «خروج از قلمرو» یا یک سکوی پرواز برای او نیست؛ اما بازگشت دلچسبی است که نباید آن را از دست داد. در نقد فصل سوم سریال قلمرو که با نام «خروج قلمرو» (The KingdomExodus) شناخته می‌شود باید گفت، شکست دیوار چهارم به جذابیت هرچه بیشتر آن منجر شده است. از مصادیق آن می‌توان به وقتی که در ابتدای اپیزود اول، شخصیت «کارِن» مشغول تماشای تیتراژ پایانی فصل دوم قلمرو بود اشاره کرد. یا وقتی که شخصیت‌ها به انواح مختلف؛ به دو فصل قبلی یا نام لارس فون تریه اشاره می کنند و نسبت به وقایع قبلی، هوشیار اند.
پیش‌ازاین در دو فیلم «رئیس همه» و «نیمفومانیاک»، شاهد حضور فون تریه در پشت‌صحنه فیلم هستیم و در هر دو فیلم، انعکاس تصویر او در آیینه دیده می‌شود. اما در سریال قلمرو، فون تریه برای شکست دیوار چهارم به نحوی دیگر عمل کرده و شخصیت‌های سریال، از حضور خود در یک مجموعهٔ تلویزیونی آگاه هستند.
منتقدان بزرگ سینمای جهان، معتقدند که فون تریه به‌راحتی قلمرویی که بیست و پنج سال پیش بنا کرده بود را از بین میبرد؛ آن را با خاک یکسان می‌کند و در فصل سوم، قلمرویی تازه میسازد. از دیگر مواردی که در نقد سریال قلمرو همواره به آن اشاره شده است، اشاره مستقیم کارگردان به آرماگدون است. او در پایان اپیزود چهارم سریال خروج قلمرو (The KingdomExodus) اتفاق قریب‌الوقوع آرماگدون را پیش‌بینی می‌کند. «آرماگدون» در اصل نام محلی است که مطابق پیشگویی مکاشفه یوحنا در عهد جدید، سپاهیان برای حضور در نبردی در آخرالزمان آنجا گرد هم خواهند آمد. از این عبارت، برداشت‌های تحت‌اللفظی یا استعاری مختلفی شده است. آرماگدون همچنین به‌صورت عام، به پایان جهان و اتفاقات آن نیز اطلاق می‌شود.
خطر اسپویل تا پایان این پاراگراف
در پایان اپیزود پنجم، شاهد نابودی بیمارستان، همراه با کارکنانش هستیم. این نابودی بعد از گذشت بیست و پنج سال، به‌نوعی اقرارنامه‌ای از سوی فون تریه است که نشان می‌دهد به پوچی رسیده است. حتی برای هیچ‌کدام از شخصیت‌های سریال، از جمله «هلمر» و «کارِن» هم راه فراری وجود ندارد. همه با هم از بین می‌روند و هرج‌ومرج حکومت می‌کند. لارس فون تریه با یک هلیکوپتر به‌عنوان استاد بزرگ، نزد دوک اعظم (ویلم دفو) می‌آید و قلمرو از دسترس خارج می‌شود.
در نقد سریال قلمرو باید گفت، ممکن است این پایان‌بندی برای برخی گنگ یا مأیوس‌کننده به نظر برسد؛ اما باتوجه‌به مسیر پر پیچ و خمی که این مجموعه و خالقش طی کرده است، پایان قابل‌قبولی است.
شباهت‌های تعمدی سریال قلمرو با سریال توئین پیکس
همان طور که قبل تر گفته شد، یکی از منابع الگوی لارس فون تریه، مجموعه «توئین پیکس» ساخته «دیوید لینچ» بوده است؛ لذا شاید دور ار ذهن نباشد که در شخصیت «دروسه» یا جانشینش «کارِن»، شمایلی از «دِیل کوپر» در قله‌های دوقلو باشند. هر دو مجموعه، به تاکید بر یک مکان شیطانی ساخته شده‌اند. حتی شخصیت‌های مرد کوتوله و قد بلند که در «اتاق قرمز» با کوپر ملاقات می کردند، به شکل مرد قد کوتاه ظرف شور (به خصوص در فصل سوم) و برادر کوچک با دست و پاهای بسیار کشیده و بلند، در سریال قلمرو ظاهر شدند. مهم‌تر از همه، جهان بینی مشابه هر دو فیلمساز در رابطه با خیر و شر است که نمی‌توان از آن چشم پوشی کرد.
پایان‌بندی هر دو مجموعه عجیب و شوکه‌کننده است و خبری از آرام‌تر شدن اوضاع در آن نیست. البته باید اضافه کنم بیشترین تأثیرپذیری فون تریه از توئین پیکس، در فصل سوم قلمرو نمود پیدا کرده است. مهم‌ترین وجه تشابه این دو سریال، وقفهٔ طولانی‌مدت برای ساخت و پخش فصل سوم است. تنها کارگردان‌هایی که در جهان، پس از گذشت بیست سال اقدام به ساخت ادامهٔ سریالشان کردند، لینچ و فون تریه هستند. دو فصل آغازین هر دو سریال قلمرو و توئین پیکس، در دههٔ نود میلادی ساخته شده و پس از یک وقفهٔ طولانی‌مدت بیست و اندی ساله، فصل جدیدی از این سریال‌های پر بیننده منتشر شد.
کلام پایانی
در اپیزود آخر سریال The Kingdom، از فیلم «مهر هفتم» ساختهٔ «اینگمار برگمان» و فیلم «سولاریس» ساختهٔ «آندری تارکوفسکی» هم الگوبرداری شده است. نقد سریال قلمرو، کار دشواری است و می‌توان هزاران صفحه در باب جزئیات قابل‌تأمل سریال نوشت. هدف از نگارش این مطلب، در ابتدا معرفی سریال قلمرو (The Kingdom) است و در ادامه، علاوه بر ارائه اطلاعات قابل‌توجه، با اشاراتی کوتاه به نقد این سریال بپردازیم.
در پایان باید این نکته را متذکر شد که باتوجه‌به گذشت بیست و پنج سال از زمان ساخت فصل اول و دوم، دیدگاه لارس فون تریه و جهان‌بینی‌اش، دستخوش تغییرات زیادی شده است. به‌احتمال زیاد، اگر فصل سوم این مجموعه در همان سال‌های ۱۹۹۸ یا ۱۹۹۹ ساخته می‌شد، با پایان‌بندی متفاوت‌تری روبه‌رو میشدیم. یک پایان‌بندی که شاید تااندازه‌ای خوشایندتر بود و از تلخی آن کاسته می‌شد.
نظرات کاربران