نور و تاریکی مثل تمامی عناصر دوگانهٔ دیگر، بخشی از ماهیت زندگی است. ساعات فراوانی از بیست و چهار ساعت شبانه‌روز، زمین به نیمهٔ تاریک خود تکیه کرده و تاریکی در همه‌جا گسترده خواهد شد. رهایی از این تاریکی، بدون ایجاد نور اجتناب‌ناپذیر است. اهمیت نورپردازی زمانی مشخص می‌شود که تاریکی همه چیز را دربرگرفته و در سیاهی خود فروبرده است. در این مقاله سعی داریم به واکاوی واژهٔ نورپردازی بپردازیم.
«نورپردازی» چیست؟
نورپردازی واژه‌ای است که معانی مختلفی را در خود جای‌داده است. نورپردازی در معماری و یا طراحی دکوراسیون از قواعدی پیروی می‌کند که با نورپردازی در سینما و تئاتر متفاوت است. نورپردازی در لغت، به معنای پرداخت و ارائهٔ نور برای روشن‌کردن یک محیط، شیء یا جسم است. نورپردازی در زبان انگلیسی با واژهٔ Lighting شناخته می‌شود. در دیکشنری آبادیس برای معنای نورپردازی این‌چنین آورده شده است.
به‌کارگیری هدفمند نور برای رسیدن به جلوه‌های بصری یا زیبایی‌شناختی است.
به شخصی که کار نورپردازی را انجام می‌دهد «طراح نور» یا «نورپرداز» گفته می‌شود. نورپردازی شاخه‌ای است که در علوم مختلف، کاربردهای مختلفی دارد و نیازمند کسب تخصص‌های متفاوتی است. به‌عنوان‌مثال کسی که نورپرداز سینما یا تئاتر است، لزوماً نمی‌تواند در طراحی نور نمای یک ساختمان عملکرد قابل‌قبولی داشته باشد. در مثالی دیگر می‌توان گفت که نورپردازی در معماری با نورپردازی در تصاویر نقاشی هیچ نسبتی با یکدیگر ندارند. در ادامه سعی می‌کنیم که معنای نورپردازی را در بخش‌های مختلف مورد بررسی قرار دهیم.
نورپردازی در ساختمان‌سازی
نورپردازی شامل استفاده از هر دو نوع منبع نور مصنوعی مانند لامپ‌ها و چراغ‌ها و همچنین نور طبیعی با بهره‌گرفتن از نور روز است. نورپردازی طبیعی (استفاده از پنجره، نورگیرهای سقفی یا طاقچه‌های نوری) گاهی به‌عنوان منبع اصلی نور در طول روز در ساختمان‌ها مورداستفاده قرار می‌گیرد. این می‌تواند به‌جای استفاده از نور مصنوعی که عامل اصلی مصرف انرژی در ساختمان‌ها است، در مصرف انرژی صرفه‌جویی کند. روشنایی مناسب می‌تواند به بهبود عملکردها در فضا کمک کند، ظاهر فضا را بهبود ببخشد یا اثرات روانی مثبتی بر کاربران آن فضا داشته باشد.
نورپردازی در معماری و طراحی دکوراسیون داخلی
نورپردازی در ساختمان را می‌توان به دو بخش مختلف تقسیم کرد. نورپردازی نمای یک ساختمان، زیرشاخهٔ معماری قرار می‌گیرد. فصل مشترک فعالیت یک معمار و یک طراح نور می‌تواند در نورپردازی نمای یک ساختمان نمود پیدا کند. اما وقتی سخن از نورپردازی مکان‌های سرپوشیده و داخلی در میان باشد، طراحان دکوراسیون داخلی هستند که به همکاری با نورپردازان خواهند پرداخت.
در حال حاضر نظام‌مهندسی در کشور ما اهمیت چندانی برای نورپردازی قائل نیستند. این فقط به ساختار نظام‌مهندسی بازنمی‌گردد و سازندگان ساختمان‌ها نیز برای استفاده از نور مناسب در یک ساختمان کمتر سراغ یک «طراح نور» می‌روند. این رسته شغلی در حال حاضر زیرمجموعه کار یک تکنسین برق تعریف می‌شود. این در حالی است که در جوامع پیشرفته، طراح نور یکی از عناصر کلیدی و مهم برای ساخت یک مکان جدید است. طراحی نور به‌عنوان یک‌رشتهٔ دانشگاهی در دانشگاه‌های ایران تدریس نمی‌شود و همین مسئله باعث شده که اهمیت این رستهٔ شغلی به حاشیه کشانده شود.
یک نورپردازی خوب، باید تمامی لوازم روشنایی موجود در بازار را بشناسد و بتواند با طراحی هنرمندانه و با استفاده از ابزار روشنایی مختلف، جلوه‌های بصری یک ساختمان را در ساعات تاریکی شب به نمایش بگذارد. از جمله ابزار نورپردازی مدرن که در طراحی نور نمای ساختمان‌ها مورداستفاده قرار می‌گیرد، می‌توان به انواع وال واشر، انواع جت لایت، انواع براکت و… اشاره کرد.
نورپردازی در سینما و تئاتر
یک طراح نور می‌تواند؛ مانند سایر طراحان یک اثر نمایشی یا سینمایی، تأثیر بسزایی در کیفیت اثر هنری موردنظر داشته باشد. یوجنیو باربا، کارگردان سرشناس تئاتر می‌گوید: «بدون نور هیچ یک از ابزار صحنه قابل نمایش نیست» از این‌رو باربا اهمیت نورپردازی را بیشتر از کارگردان و یا بازیگران یک نمایش می‌داند. باربا معتقد است اگر صحنه تاریک باشد، تمام هنرنمایی بازیگران و کارگردان یک نمایش قابل رویت نیست.
نورپردازی در سینما، ساختار کاملاً متفاوتی دارد. نورپرداز یک اثر سینمایی باید با شناخت دوربین و امکانات تصویربرداری، بتواند نور مطلوب برای ضبط تصاویر را تأمین کند. نورپردازی در سینما و تئاتر به‌عنوان یک کار خلاقانه و هنرمندانه در نظر گرفته می‌شود و با کار یک تکنسین ساده که اجرای نورپردازی را به عهده دارد متفاوت است.
نورپردازی در عکاسی و نقاشی
نورپردازی در عکاسی، شباهت زیادی به نورپردازی در سینما دارد. چرا که هر دوی آن‌ها وظیفه تأمین نور برای ثبت تصاویر باکیفیت را دارند. نورپردازی در عکاسی تأمین نور تصاویر ثابت را به عهده دارد و نورپردازی در سینما، تأمین نور تصاویر متحرک. البته برخی از عکاسان نور که با سوژه‌های نچرال سروکار دارند، ترجیح می‌دهند که از نور طبیعی روز برای ثبت تصاویرشان استفاده کنند.
اما عنصر «نور» در نقاشی شکل کاملاً متفاوتی را دارد. یک نقاش، نیازی به نورپردازی ندارد؛ اما باید شناخت دقیقی از عناصر تأمین نور در اثر خود داشته باشد. یک نقاش باید بداند تصویری که قصد ثبت‌کردن آن روی بوم را دارد، با نور طبیعی روشن شده است یا مثلاً در یک اتاق و به‌وسیلهٔ یک لوازم روشنایی مثل چراغ روشن شده.
در برخی موارد نور موجود در یک اثر نقاشی آن‌چنان اهمیت پیدا می‌کند که به ابژهٔ اصلی تبدیل شده است. یک نقاش فرانسوی به نام «ژرژ دلاتو» عنصر اصلی نقاشی‌های خود را بر روی نور شمع‌ها استوار کرده است. شمع‌های روشن، تنها منبع نور نقاشی‌های دلاتو است و به همین سبب به او لقب «تصویرگر نورها» داده شده است.
کلام پایانی
در این مقاله تلاش کردیم که برخی از مفاهیم عمده در مورد نورپردازی را مورد بررسی قرار دهیم. ما به نورپردازی در شاخه‌های مختلف هنری و غیر هنری اشاره کردیم و از اهمیت طراح نور گفتیم. امروزه پیشرفت تکنولوژی‌ها موجود در بازار روشنایی، دست طراحان نور را برای انتخاب بهترین ابزار برای ارائه بهتر کار هنری خود فراهم آورده است. فروشگاه کرمی شاپ به‌عنوان یکی از معتبرترین فروشندگان ابزار روشنایی، انواع لوازم نورپردازی موردنیاز برای یک طراح نور هنری را در دسترس او قرار داده است.
اگر می‌خواهید زندگی شبانه خود را از تاریکی دور نگاه‌داشته و با ارائه نور مناسب در هر مکانی، زیبایی دوچندان را خلق کنید، از طراحان نور برای روشنایی مکان موردنظر خود استفاده کنید.
نظرات کاربران