بالاخره اولین سریال محمدحسین مهدویان آماده‌ی پخش شد. کارگردانی که پیش از این با ساخت فیلم‌های سینمایی همچون “درخت گردو”، “لاتاری” و “ماجرای نیمروز” توانایی‌هایی خود را به منصه ظهور گذاشته بود، این بار سراغ مدیوم قدرتمند سریال رفته که به مراتب دایره‌ی مخاطبان وسیع‌تری نسبت به سینما دارد. تا به اینجا دو قسمت از این سریال به صورت اختصاصی در شبکه‌ی اینترنتی فیلیمو منتشر شده است و ساعت 8 صبح هر جمعه، قسمت جدیدی از این سریال از طریق این پلتفرم پخش خواهد شد. در این مطلب می‌خواهیم به نقد سریال زخم کاری بپردازیم و نکات مثبت و منفی آن را برشمریم.
یک بدعت گذاری موفق در ساخت سریال‌های ایرانی
نقد سریال زخم کاری، در حالی که تاکنون تنها شاهد دو قسمت از آن بوده‌ایم، کمی عجولانه به نظر می‌رسد. اما با این وجود زخم کاری حرفهای زیادی برای گفتن دارد و این شاید مقدمه‌ای بر نقد مفصل‌تری باشد که در هفته‌های آتی و با انتشار قسمت‌های جدید سریال از وبسایت هنریست منتشر خواهد شد. اولین نکته‌ای که در نقد سریال زخم کاری حائذ اهمیت است، اتفاق بی‌نظیر و کم سابقه‌ای است که در ایران کمتر شاهد آن بوده‌ایم و آن استفاده از یک رمان برای ساخت یک مجموعه‌ی تلوزیونی است. اتفاقی که در سایر کشورها و به ویژه در هالیوود امری مهم تلقی می‌شود و اکثر سریال‌های محبوب و پربیننده، قصه‌ی خود را از آثار ادبی و به ویژه رمان‌های نویسنده‌های معروف وام گرفته‌اند. بگذارید این اتفاق را کمی بیشتر باز کنیم، چرا که به عقیده‌ی نگارنده، اتفاقی بسیار مهم است. در اکثر کشورهای توسعه یافته به محض انتشار رمانی که با اقبال عمومی مواجه شود، تهیه کنندگان و کمپانی‌های بزرگ فیلم‌سازی، به اصطلاح امتیاز ساخت فیلم و یا سریالی بر اساس آن رمان را از نویسنده یا ناشر اثر خریداری می‌کنند. گاها دیده شده که سال‌ها پس از خرید امتیاز یک رمان، مجموعه‌ای بر اساس آن ساخته می‌شود و این فاصله‌ی زمانی صرف انتخاب کارگردانی شایسته برای ساخت آن مجموعه شده و البته اهمیتی که برای روند پیش تولید اثر گذاشته می‌شود. اگر نگاهی گذرا به تولیدات اخیر هالیوود و یا شبکه‌های پخش اینترنتی مثل نتفلیکس بیاندازیم، متوجه می‌شویم که اغلب آثاری که توانسته‌اند توجه مخاطبان زیادی را به خود جلب کنند، برگرفته از یک رمان هستند. یکی از ضعف‌های بزرگ سینمای ایران که در طی سالیان طولانی،
بارها در مورد آن صحبت شده است، نبود سناریوهای قدرتمند است.فیلمنامه، سناریو، قصه یا هر اسم دیگری که می‌توان روی آن گذاشت، مهم‌ترین رکن ساخت یک فیلم و یا سریال است. متاسفانه در ایران، توجه کمتری به این موضوع شده است و بارها از زبان بزرگ‌ترین منتقدان سینمایی شنیده‌ایم که “فیلمنامه نویس قدرتمند کم داریم” ، “مشکل فیلم‌های ایرانی نداشتن فیلمنامهی خوب است” و صحبت‌هایی از این دست. مساله‌ای که به نظر می‌رسد در خارج از مرزبندی‌های جغرافیایی ایران، راه حل ساده‌ای برای آن یافته‌اند و آن استفاده از رمان و یا داستان‌های کوتاهی است که توسط نویسنده‌های بزرگ به چاپ رسیده است. البته این مساله برای کمپانی‌های فیلم‌سازی دو سر برد است. آن‌ها علاوه بر استفاده از یک داستان قدرتمند، توجه خوانندگانی که به آن داستان علاقه نشان داده‌اند را هم جلب می‌کنند که طبعا با توجه به آمار کتابخوانی در ایران، به نظر این مساله چندان کاربردی برای فیلم ساز ایرانی ندارد. اما به هر حال یک مشکل بزرگ که عدم یک قصه یا داستان قدرتمند برای ساخت یک سریال است را می‌تواند حل کند. محمد حسین مهدویان اولین کارگردانی نیست که برای ساخت سریال زخم کاری از یک رمان استفاده می‌کند. به عنوان مثال سال‌ها پیش ناصرتقوایی برای ساخت مجموعه‌ی قدرتمند “دایی جان ناپلئون” از رمان ایرج پزشک راد استفاده کرده است. اما بدون شک می‌توان در هیاهوی سریال‌های ضعیفی که این روزها از پلتفرم‌های اینترنتی پخش می‌شوند که بعضا دیده شده به خاطر عدم استقبال مخاطبان حتی قسمت‌هایی از سریال از دسترس مخاطبان خارج شده، این اتفاق را یک بدعت‌گذاری ارزشمند در نظر گرفت.
مهدویان و تهییه کننده‌ی این مجموعه یعنی محمدرضا تخت کشیان، با خرید امتیاز زمان “بیست زخم کاری” به قلم محمود حسینی راد اتفاق مهمی را در سینمای ایران رقم زده‌اند که امیدواریم اتفاقاتی از این دست را بیشتر ببینیم. نکته‌ی جالب این‌که پس از انتشار اولین قسمت سریال زخم کاری، رمان حسینی راد در بازار کتاب ایران، نایاب شد. این هم یک جور مهندسی معکوس است! به جای این‌که خوانندگان رمان مخاطبان سریال شوند، بالعکس انتشار این سریال باعث شده تا رمان بیست زخم کاری خوانندگانی پیدا کند که البته این اتفاق هم خالی از لطف نیست. در ادامه سعی داریم به بررسی نکات مثبت و منفی در نقد سریال زخم کاری بپردازیم.
نکات مثبت در نقد سریال زخم کاری
گفتیم که سریال زخم کاری بر اساس یک رمان ساخته شده است. اما همان‌طور که در تیتراژ آغازین سریال هم مشاهده می‌کنید، رمان بیست زخم کاری با نگاهی به نمایشنامه‌ی معروف مکبث به قلم ویلیام شکسپیر فقید نگاشته شده است. کمتر کسی است که مکبث را نشناسد. تراژدی شکسپیر بارها و به اشکال مختلف در صحنه‌های تئاتر و در فیلم‌های سینمایی و در آثار ادبی به اشکال مختلف بازتولید شده است. سردار قدرتمندی که با همراهی همسرش لیدی مکبث اقدام به قتل پادشان دانکن می‌کند و اسکاتلند را به خاک و خون می‌کشاند. در نقد سریال زخم کاری باید گفت که تمام اجزای داستان حسینی‌راد و به طبع آن فیلمنامهی مهدویان، مطابق بر ساختار روایی شکسپیر بنا شده است. مکبث قصه‌ی مهدویان، همان مالکی است که بازی بی‌نظیر جواد عزتی تا به اینجا نوید لذت بردن از تماشای یک مکبث امروزی را می‌دهد. همچنین نقش پررنگ سمیرا با بازی رعنا آزادی‌ور یک لیدی مکبث جذاب را به تصویر می‌کشد. خان عمو با بازی درخشان سیاوش طهمورث همان پادشان اسکاتلند است که این بار و در داستان مهدویان، صاحب یک هلدینگ زنجیره‌ای است.
حالا که بحث بازی‌های قدرتمند بازیگران سریال زخم کاری مطرح شد، باید از سعید چنگیزیان هم یاد کرد که به نظر می‌رسد در این مجموعه بیش از سایر نقش‌هایی که پشت دوربین ایفا کرده است، دیده خواهد شد. هنوز هانیه توسلی در سریال دیده نشده است اما با توجه به سبقه‌ی بازیگری او می‌توان انتظار داشت که یکی دیگر از نقش‌آفرینی‌های قدرتمند سریال را در ادامه نقش منصوره ایفا می‌کند. با این اوصاف اولین نکته‌ی مثبتی که در نقد سریال زخم کاری باید از آن صحبت به میان آورد، بازی‌های فوق‌العاده است که با انتخاب‌های درست کیومرث مرادی به این سریال جان داده است. اما دومین نکته‌ی مثبت در نقد سریال زخم کاری، اقتباس درست و به جا از تراژدی مکبث است. اقتباسی که به درستی با سبک زندگی ایرانی دراماتیزه شده و از ورای یک روایت تاریخی، به یک مکبث امروزی بدل شده است. کارزار جنگ به صحنه‌ی اقتصاد تعمیم یافته و سردار بزرگ اسکاتلند، این بار به جای پیروزی‌هایش در میادین جنگی به امضای قراردادهای مهم اقتصادی می‌پردازد.
مهدویان کارگردانی است که به شکل تکنیکال سینما را خیلی خوب می‌شناسد. فیلم‌های او فارغ از هر گونه مضمونی، بسیار خوش ساخت و دیدنی است. او به خوبی تک تک پلان‌ها را مهندسی می‌کند و ماحصل دکوپاژهای فوق‌العاده‌اش، مخاطب را محصور می‌کند. به شما اطمینان می‌دهم که در حین تماشای سریال زخم کاری روی صندلی خود میخکوب خواهید شد. همه چیز در این سریال در جای درست خود قرار دارد. از طراحی صحنه و لباس که به درستی نمایانگر فضای اشرافی حاکم در زندگی خانواده‌ی ریزآبادی است تا موسیقی فوق‌العاده‌ی حبیب خزایی فر و برش‌های درست سجاد پهلوان‌زاده در تدوین این اثر، همه و همه از نکات مثبتی است که می‌توان در نقد سریال زخم کاری از آن یاد کرد. اما تمامی این چیدمان درست، قطعا کار مهدویان است. کارگردانی که علی‌رقم سن و سال کم، کارنامه‌ی درخشانی از خود باقی گذاشته است.
برشمردن نکات مثبت در نقد سریال زخم کاری کم نیست. اما پررنگ‌ترین مساله بازی زوج درخشان جواد عزتی و رعنا آزادی‌ور است. از همان دقایق آغاز اولین قسمت سریال و پیش از تیتراژ در پلانی که مالکی به دستور همسرش در وان آب سرد خوابیده است، تمام زیر و بم رابطه‌ی عجیب مکبث و لیدی مکبث را می‌توان دید. در ادامه نیز تمام لایه‌های شخصیتی مکبث از جمله ترس و جنون و جاه طلبی و سقاوت لیدی مکبث را می‌توان تنها در نگاه‌هایی که بین این دو رد و بدل می‌شود دید.
چهره دروغین باید چیزی که قلب دروغین می‌داند را پنهان کند
در انتها با یادآوری دیالوگی از نمایشنامه‌ی شکسپیر، توجه‌تان را به سرگذشتی که در انتظار مالکی است جلب می‌کنم. من هنوز رمان حسینی راد را نخوانده‌ام، اما به شدت منتظرم تا جنون مالکی را ببینم و مظمئنم جواد عزتی یکی از به یادماندنی‌ترین نقش‌آفرینی‌هایش را در سریال زخم کاری رقم خواهد زد.
نکات منفی در نقد سریال زخم کاری
حقیقتا تا به اینجا که دو قسمت از سریال زخم کاری منتشر شده است، نمی‌توان ایراد جدی و مهمی به آن گرفت. نکته‌ی منفی‌ای که بخواهیم در نقد سریال زخم کاری از آن یاد کنیم، بیشتر حکم سلیقه پیدا می‌کند. به عنوان مثال، به عقیده‌ی نگارنده، تردیدهای مالکی برای به قتل رساندن خان عمو می‌توانست بخش مهم و قابل و توجهی را به خود اختصاص دهد. در واقع تردیدهای مکبث یکی از مهم‌ترین بخش‌های تراژدی شکسپیر است که در این سریال اقتباسی، توجه کمی به آن شده است. البته در ساختار روایی سریال، قتل عامدانه و البته تا اندازه‌ای بالاجبار مالکی، عجیب و غریب به نظر نمی‌رسد و این نشان‌دهنده‌ی آن است که نمی‌توان آن را ایراد برشمرد. پس صحبت را خلاصه می‌کنم و بیش از این به بیان نظرات شخصی نمی‌پردازم. تا به اینجا که دو قسمت از سریال زخم کاری منتشر شده است، می‌توان نقد آن را مثبت ارزیابی کرد. باید دید در ادامه چه خواهد شد. همان‌طور که در ابتدای مطلب هم اشاره شد، در هفته‌های آتی نقد مفصل‌تری از این مجموعه منتشر خواهد شد.
نظرات کاربران