مراسم آکادمی اسکار چند روز پیش و بعد از یک سال وقفه به دلیل شیوع ویروس کرونا، برگزار شد و جایزه‌ی بهترین فیلم این دوره از آکادمی به فیلم Nomadland (2020) رسید. این فیلم که به زبان فارسی با نام‌های “سرزمین آوارگان” ، “سرزمین خانه به دوش‌ها” ، “عشایر” ، “بی خانمان‌ها” و … ترجمه شده است، روایت‌گر داستان زندگی قشری از جامعه‌ی آمریکایی است که به دلایل مختلف از جمله عدم استطاعت مالی، توان خرید و یا رهن خانه را ندارند و به طبع آن مجبورند در ون زندگی کنند. فیلم Nomadland که بر اساس رمانی به همین نام نوشته‌ی جسیکا برودر ساخته شده است، پس از درخشش در جشنواره‌ی فیلم بفتا و گرفتن جوایز متعددی از گلدن گلوب، سرانجام توانست جایزه‌ی بهترین فیلم و بهترین کارگردانی را از نود و سومین دوره‌ی آکادمی اسکار دریافت کند.در ادامه به نقد فیلم Nomadland خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
چرا جایزه‌ی اسکار نود و سوم به فیلم Nomadland رسید ؟
پس از یک سال وقفه به خاطر شیوع ویروس کرونا، همین چند روز پیش مراسم آکادمی اسکار برگزار شد. مراسمی که در آن، جایزه‌ی بهترین فیلم به Nomadland (2020) رسید و کارگردان این فیلم یعنی “کلویی ژائو” جایزه‌ی بهترین کارگردانی آکادمی اسکار را از آن خود کرد. به عقیده‌ی اکثر منتقدان سینمای جهان، ژائو کارگردان بسیار خوش شانسی است که فیلمش در جشنواره‌ای دیده شد که جای ستارگان بزرگ سینمای آمریکا خالی بود. شرایط پاندمی، اکثر تولیدات سینمایی دو سال اخیر را دچار وقفه کرده و در این وانفسای تعطیلی سینماها، به یک باره کارگردان اهل کشور چین جایزه‌ی اسکار را از آن خود می‌کند.
اسکار امسال دو نکته‌ی جالب توجه داشت. اولین نکته این که همین دوره‌ی قبل که بونگ جون هو، موفق به کسب جایزه‌ی بهترین کارگردانی شد و فیلم او یعنی انگل، منتخب بهترین فیلم آکادمی شد، حواشی فراوانی را به همراه داشت. تا جایی که دونالد ترامپ، رئیس جمهور وقت آمریکا به تصمیم هیئت داوران معترض شد که چرا جایزه‌ی اسکار به یک غیر آمریکایی رسیده است. در کمال تعجب، امسال برای دومین بار یک کارگردان آسیای شرقی و فیلمش، توانست نظر هیئت داوران را به خود جلب کند و جایزه‌های را درو کند. البته لازم به ذکر است که هر دوی این فیلم‌ها چند ملیتی بوده و به صورت مشترک ساخته شده‌اند. شاید امسال کمتر کسی به این مساله ایراد بگیرد. چرا که فیلم ” سرزمین خانه به دوش‌ها” یک فیلم با زبان آمریکایی است در حالی که فیلم انگل با این که محصول مشترک دو کشور کره‌ی جنوبی و آمریکا بود، زبان فیلم کره‌ای بود.
اما نکته‌ی دیگر این که از سال‌ها پیش بخش بزرگی از منتقدان سینما، به روند انتخاب فیلم‌های برگزیده در آکادمی اسکار معترضند. در ادوار گذشته، آکادمی اسکار بیشتر توجه خود را بر روی سیاست‌گذاری‌های سطح کلان جهانی گذاشته و به همین علت، وجوه آرتیستی و هنری فیلم‌ها کمتر مورد توجه بوده است. امسال اما این گمانه‌زنی‌ها بیشتر شنیده می‌شد که اسکار به یک فستیوال سیاسی تبدیل شده است. البته که اکثر فیلم‌های حاضر در اسکار امسال، چنگی به دل نمی‌زدند و فیلم شاخص و مهمی در جشنواره نبود. اما به نظر می‌رسید با وجود حضور کارگردانی مثل دیوید فینچر، شانس کمی برای سایر کارگردان‌ها و فیلم‌هایشان وجود دارد.
اما این که می‌گوییم اسکار سیاسی شده است یعنی چه؟ در دوره‌های گذشته توجه به برخی مسائل فرهنگی روز دنیا، از جمله مقابله با نژادپرستی، فقر و فاصله‌ی طبقاتی و اهمیت نقش زنان در جامعه، توانسته توجه تیم برگزار کننده‌ی اسکار را جلب کند و جوایز به فیلم‌هایی رسیده که علی‌رقم دارا بودن کیفیت استاندارد ساخت، فیلم‌های چندان مهمی نبوده‌اند. Nomadland (2020) یکی از همین فیلم‌هاست. فیلم استاندارد، اما نه چندان فوق‌العاده‌ای که به واسطه‌ی سوژه‌ی مهمش ( زندگی افراد آواره و بی‌خانمان) توانست جایزه بهترین فیلم آکادمی اسکار 2021 را از آن خود کند.
نقد فیلم Nomadland (2020)
همان‌طور که پیش از این هم گفته شد Nomadland (2020) فیلم استانداردی است. اولین نکته‌ای که در نقد فیلم Nomadland (2020) باید به آن اشاره کرد، بازی فوق‌العاده‌‌ی فرانسیس لوئیس مک‌دورمند در نقش فرن است که ماهیت متفاوتی به فیلم داده است. بازی فوق‌العاده و ظریفی که از چشم داوران پنهان نماند و توانست برای دومین بار جایزه‌ی بهترین بازیگر نقش اول زن آکادمی اسکار را به مک دورمند هدیه کند. مک دورمند به خوبی توانسته چالش‌ها و سختی‌های زندگی خانه به دوش‌ها را به تصویر بکشد. فرن دو دلیل مهم برای زندگی در ون دارد. شاید اولین دلیل او عدم استطاعت مالی برای رهن یک خانه باشد، اما دلیل مهم‌تر او عادت کردن به این سبک زندگی است. بارها در فیلم دیده می‌شود که افراد نزدیک به فرن، از جمله خواهرش و دوستانش از او می‌خواهند که در یک خانه با آن‌ها زندگی کند. اما انگار زندگی فرن وابسته به جاده‌ها و ون قراضه‌اش است. فرن شاید پس از مرگ همسرش به شکلی ناخواسته این سبک زندگی را برای خود برگزیده، اما تنهایی عمیق او در همین ون به یک عادت برای او تبدیل شده است. به شکلی که روی هیچ تخت دیگری خواب راحت ندارد. از دیگر نکاتی که در نقد فیلم Nomadland باید به آن اشاره داشت، همین تنهایی فرن است که به نظر می‌رسد استعاره‌ای از تنهایی قشر ” خانه به دوش‌ها” در کشور آمریکاست.
کلویی ژائو به سبک فیلم‌سازان کلاسیک عمل کرده و علاوه بر نویسندگی و کارگردانی فیلم، تدوین آن را نیز به عهده داشته است. این امر نشان از دانش این کارگردان اهل کشور چین دارد. صد البته که ظرافت‌های بی‌شماری در کارگردانی فیلم وجود دارد. به عنوان مثال در جایی از فیلم، فرن در جمع نزدیکان و خانواده‌اش، پیشنهاد سرمایه گذاری برای خرید خانه را امری احمقانه می‌داند. در حالی که از جانت اطرافیانش به دلیل داشتن ذهنیت محدود، مورد سرزنش قرار می‌گیرد. دقایقی بعد در یک پلان بی‌نظیر، فرن از درون سوراخ سنگی که به ظاهر بی ارزش است، عظمت بیابان بی‌کران را تماشا می‌کند. این تنها یکی از آیرونی‌های زیبایی است که می‌توان در نقد فیلم Nomadland از آن یاد کرد.
از دیگر نکات مهم در نقد فیلم Nomadland ریتم آن است. فیلم هیچ عجله‌ای برای روایت کردن اتفاقات ندارد. سکون عجیبی که در روایت فیلم حاکم است، به نوعی تعمدی است. در واقع ژائو می‌خواهد بگوید با این که زندگی فرن و امسال او هر لحظه در حال جابجایی است، اما تماما در یک سکون مرگبار اتفاق می‌افتد. یک درجا زدن آهسته. فقر و تهی‌دستی البته تنها رویکرد به نمایش درآمده در این فیلم نیست. سرزمین کوچ‌نشین‌ها سعی دارد حرف عمیق‌تری را بازگو کند. مهر و محبت بی‌اندازه‌ی آدم‌هایی که به نظر می‌رسد وابستگی خاصی به هیچ جا و هیچ کسی ندارند، از دیگر نکات بارز به نمایش درآمده در این فیلم است. کلویی ژائو که خودش یک مهاجر آسیایی ساکن آمریکاست، به خوبی می‌داند که دل کندن از وابستگی‌ها و دل به جاده زدن یعنی چه، و به خوبی توانسته این معانی را در فیلم خود منعکس کند.
کلام آخر
با این که فیلم Nomadland (2020) یک شاهکار سینمایی نیست. اما تماشای آن خالی از لطف نیست. بهترین فیلم به انتخاب هیات داوران آکادمی اسکار 2021، فیلمی است فاقد هیچ‌گونه تعلیق که به صورت خطی و به رروایت داستان زندگی کوچ‌نشین‌ها به ویژه فرن می‌پردازد. شاید همین شکل روایت، عده‌ی کثیری از دوست‌داران سینما را از تماشای این فیلم دلزده کند. اما فراموش نکنیم که حتی ساختار روایی فیلم به این شکل تعمدی است. فیلم Nomadland (2020) توانست سه جایزه‌ی مهم اسکار امسال یعنی بهترین فیلم، بهترین کارگردانی و بهترین بازیگر نقش اول زن را از آن خود کند و به مهم‌ترین فیلم سال در جوامع بین‌المللی تبدیل شود.
نظرات کاربران