فوتوریسم (Futurism) یا آینده گرایی، یک سبک هنر مدرن در اوایل قرن 20 و عمدتا متعلق به ایتالیا بود. سبک هنری فوتوریسم بر پویایی، سرعت، انرژی، قدرت، سرزندگی، تغییر و بی‌قرار بودن زندگی مدرن تأکید می‌کرد. در طول دهه دوم قرن 20، تأثیر جنبش آینده‌گرایی در خارج از اروپا، به ویژه در آوانگارد روسیه، به بیرون تابش یافت. مهم‌ترین نتایج حرکات در هنرهای تجسمی و شعر بود. در این مطلب به بررسی کامل فوتوریسم و تاثیر آن بر نقاشی، طراحی لباس، معماری و شعر خواهیم پرداخت.
جنبش هنری فوتوریسم (یا فیوچریسم) چیست؟
فوتوریسم برای اولین بار در 20 فوریه 1909 اعلام شد. هنگامی که روزنامه پاریس Le Figaro مانیفیستی را از شاعر و سردبیر ایتالیایی فیلیپو توماسو مارینتی (Filippo Tommaso Marinetti) منتشر کرد.
مارینتی کلمه Futurism را ابداع کرد تا منعکس‌کننده هدف وی دور‌شدن از هنر گذشته و تجلیل از تغییر، اصالت و نوآوری در فرهنگ و جامعه بود.
مانیفست فوتوریسم مارینتی فناوری جدید خودرو و زیبایی سرعت، قدرت و حرکت خود را تحسین کرد. وی با ابراز خشونت و درگیری، خواستار انکار گسترده ارزش‌های سنتی و نابودی نهادهای فرهنگی مانند موزه‌ها و کتابخانه‌ها شد. بلاغت مانیفست فوتوریسم بسیار شورانگیز بود. لحن پرخاشگرانه آن عمداً برای الهام‌بخشیدن به خشم عمومی و برانگیختن اختلافات انجام شده بود.
فوتوریسم در نقاشی و مجسمه سازی
مانیفست فوتوریسم منجر به تحریک برخی هنرمندان در میلان شد. افرادی که قبول کردند باید رویکردی آینده‌نگرانه به هنر داشته باشند. معماری آینده گرا و نقاشی فوتوریسم یک جهش در رویکرد هنری در دوران هنر مدرن تلقی می‌شود. نقاشی آینده نگری بر نمایش حرکت با استفاده از تکنیک‌های جدید تاکید داشت.
در ادامه برخی افراد که نام آنها در ادامه ذکر می‌شود، چندین مانیفست در زمینه نقاشی در سال 1910 منتشر کردند:
- اومبرتو بوچونی (Umberto Boccioni)
- کارلو کارا (Carlo Carrà)
- لوئیجی روسو (Luigi Russolo)
- جیاکومو بالا (Giacomo)
- ژینو سروینی (Gino Severini)
اگرچه آنها هنوز در تلاش برای تبدیل‌شدن به سبک فوتوریسم بودند. اما این گروه از هنرمندان خواستند تا در پویایی زندگی مدرن نقش احساسی داشته باشند.
آنها می خواستند ادراک بصری حرکت، سرعت و تغییر را به تصویر بکشند. برای دستیابی به این هدف، نقاشان آینده نگر روش کوبیستی را با استفاده از سطوح پراکنده و در حال تلاقی برای نمایش چندین منظر همزمان از یک شی به کار گرفتند.
این هنرمندان جنبش فوتوریسم به دنبال تصویر کشیدن حرکت جسم بودند. بنابراین آثار آنها به طور معمول شامل تکرارهای ریتمیک مکانی خطوط یک شی در حین انتقال است. این تکنیک فوتوریسم با چندین بار قرار‌گرفتن تصاویری از یک شیء تولید می‌شود.
به عنوان نمونه می‌توان به نقاشی Dynamism of a Dog on a Leash مربوط به سال 1912 اشاره کرد.
به نقاشی زیر دقت کنید:
در این نقاشی پاهای سگ به گونه‌ای نقاشی شده که حس حرکت را القا می‌کند. تکنیکی که بعدها برای ساخت انیمیشن و فیلم‌سازی نیز مورد استفاده قرار گرفت.
تفاوت کوبیسم و فوتوریسم
نقاشی‌های آینده نگر با کارهای مهم دیگر مکتب هنری کوبیسم متفاوت است. پیروان فلسفه هنر کوبیسم طرفدار زندگی روزمره و پرتره بودن. اما آینده‌نگرها موضوعاتی مانند سرعت اتومبیل و قطار، دوچرخه‌سواری مسابقه‌ای، رقص، حیوانات و جمعیت شهری را ترجیح می‌دادند.
نقاشی فوتوریسم رنگ‌های روشن‌تر و پر‌جنب‌و‌جوش‌تری نسبت به آثار کوبیستی دارند و ترکیبات پویا و آشفته‌ای را نشان می‌دهند.
بوچیونی همچنین به فوتوریسم در مجسمه‌سازی علاقه‌مند شد و در بهار سال 1912 مانیفیستی را در مورد این موضوع منتشر کرد. به نظر می‌رسد وی تئوری‌های خود را به طور کامل در دو مجسمه تحقق بخشیده است. این دو اثر مهم موارد زیر است:
1- توسعه‌ی یک بطری در فضا ساخته شده در سال 1912
2- اشکال منحصر به فرد تداوم در فضا (1913)
که در آن یک چهره انسانی به عنوان یک شکل ثابت به تصویر کشیده نمی‌شود. بلکه در عوض از چندین صفحه در فضا تشکیل شده است که از طریق آن اشکال حرکت می‌کند.
فوتوریسم در معماری نیز گسترش یافته است. آنتونیو سانتلیا (Antonio Sant’Elia) در سال 1914 مانیفیستی آینده نگر درباره معماری آینده گرا را تدوین کرد. نقشه‌های او در شهرهای بسیار مکانیزه و آسمان خراش‌های مدرن جسورانه برخی از خیال‌انگیزترین برنامه ریزی‌های معماری قرن بیستم را شکل می‌دهد.
بوچیونی که با استعدادترین هنرمند این گروه بوده است، و Sant’Elia هر دو در دوران خدمت سربازی در سال 1916 درگذشتند. مرگ بوچیونی در کنار واقعیت‌های ترسناک ویرانی ناشی از جنگ جهانی اول، به جنبش فوتوریسم پایان داد.
آینده گرایی یا فیوچریسم در ادبیات
نویسندگانی که آینده گرایی ادبیات ایتالیایی را ساختند صرفاً به مضامین شهری و مدرنیسم نقاشی آینده‌گرایی، راضی نبودند. آنان در تلاش بودند تا بیانی متناسب با آنچه را تصور می‌کردند، بسازند.
آنها ژانرهای جدیدی تأسیس کردند که مهم‌ترین ویژگی آنها مشروط بودن به آزادی است که از آنها به عنوان شعر کلمه-آزاد نیز یاد می‌شود. فوتوریسم شعر و ادبیات از محدودیت‌های تایپوگرافی خطی و نحو معمولی و املا آزاد شد.
“قیاس‌های طراحی‌شده” یا Designed analogies ، dipinti paroliberi (مجموعه‌‌های ادبی ترکیبی از عناصر گرافیکی با شعر کلمه-آزاد) و sintesi (نمایشنامه مینیمالیستی) از دیگر ژانرهای جدید فوتوریسم بودند.
شکل های جدید انتشار در ادبیات فوتوریسم، مواردی از جمله Futurist evenings، رویدادهای رسانه‌ای میکس‌شده، استفاده از مانیفست، شعرهای پوستری و مجلات با فرمت صفحه گسترده حاوی ترکیبی از ادبیات، نقاشی و اظهارات نظر بود.
با این حال، تا سال 1914، خروجی هنرمندان از برنامه اعلام‌شده جنبش بسیار عقب ماند و شاعران آینده نگر – بر خلاف مارینتی – در موضوع و اصطلاحات خود تا حد زیادی سنتی گرایانه باقی ماندند.
مارینتی مدتی بود که در درجه اول با داستان Mafarka le futuriste درباره آفریقاشناخته شد. داستانی درباره تجاوز، غارت و نبرد در شمال آفریقا.
عنوان مهم‌ترین مانیفست آینده نگر ادبی در سال 1913 (“تخریب نحو – تصور بی‌سیم – کلمات در آزادی”) ، بیان‌گر خواسته‌های مارینتی برای یک زبان پراکنده، خالی از صفت ها و ضرب‌المثل‌ها، با افعالی در نشانه‌های بی نهایت و ریاضی و جفت‌سازی کلماتی که برای انتقال اقتصادی و جسورانه‌تر اطلاعات به کار می رود است.
به عنوان مثال فوتریسم ادبی معتقد بود اصوات را باید به صورت کلمه بیان کرد. صدای “تق تق” یک مثال روشن از این تکنیک فوتوریسم است. “تق تق” به عبارتی همان چیزی بود که شنیده می‌شد.بسیاری از این تکنیک‌های هنر مدرن بعدها در ادبیات پست مدرن نیز استفاده شد.
برهم‌زدن ترتیب نوشتار و استفاده از طراحی حروف و جملات با استفاده از گرافیک از دیگر دست‌آوردهای فوتوریسم بود. (عکس زیر را بررسی کنید)
سبک فوتوریسم در طراحی لباس و تاثیر بر صنعت مد
آینده گرایی هنرمندان را به چالش کشید تا سبک‌هایی را بیان کنند که ایده‌ها و احساسات دنیای مدرن را بیان می‌کند. در سال 1914، نقاش Giacomo Balla، یکی از بنیان‍گذاران جنبش، دستورالعمل‌های مربوط به صنعت مد را تدوین کرد.
Balla رنگ‌های خنثی، طرح‌های متقارن و یک‌نواخت حاکم بر سبک‌های مد روز را مسخره کرد. وی تصریح کرد که لباس باید تهاجمی باشد و دارای سایه‌های “عضلانی” یا عمیق از رنگ و الگوهای هندسی جسورانه باشد.
به جای تعادل، Balla طرفدار عدم تقارن، مانند آستین‌های ژاکت برش داده شده در طول و شکل‌های مختلف است. طراحی او بر اضافه و حذف لایه‌هایی از لباس بود که می‌توانست به صورت خودجوش ظاهری جدید ایجاد کند.
سبک فوتوریسم در طراحی لباس، مد را دوباره تعریف کرد. این جنبش باعث تمجید از تحرک و پرخاش‌گری شد. Balla خواستار لباسی ساده و راحت بود که تنفس پوست و بدن در آن به راحتی انجام می‌شود.
در سال 1920، طراح آینده گرایانه، ارنستو میشائیل (Ernesto Michahelles)، معروف به Thayaht، یک لباس پرشکوه و راحت را به نام توتا معرفی کرد که به معنای کلمه ایتالیایی tutta بود، که معنی آن همه است.
توتا توجه عموم مردم را به خود جلب کرد و یکی از طرح های آینده گرا و فیوچریستی برای دستیابی به موفقیت تجاری بود. با این وجود، تأکید جدید Futurism بر روی لباس‌هایی که برای ایجاد یک سبک زندگی فعال طراحی شده است، یک نوآوری واقعی و آغاز آنچه در نهایت به لباس اسپرت مدرن تبدیل می‌شود بود.
عکاسی آینده گرا برای هنری که خود در آینده است!
در بین تمام حرکات آوانگارد نیمه اول قرن بیستم، مطمئناً فتوریسم است که عمیق‌ترین و مطالعه‌شده‌ترین روابط بین نقاشی و عکاسی را ارائه می‌دهد.
فوتوریسم در عکاسی از مفهوم نمایندگی نئو‌امپرسیونیستی خود سعی می‌کنند به صورت منسجم تکنیک‌های نقاشی که مفهوم حرکت را نمایش می‌دهد از طریق امکانات عکاسی پیاده نمایند.
در عین حال، به لطف پیشرفت فناوری، عکاسی تکامل خود را آغاز کرد و به ابزاری برای رسمی‌سازی تصاویر از حرکت فعال تبدیل شد.
این انقلاب در ادراک بود که عکاسی آینده گرا می خواست معرفی کند. به عنوان یک رویکرد، آنها به عکاسی علمی و معنوی گرایش پیدا کردند.
کلام آخر: فوتوریسم
فوتوریسم یک جنبش شاخص هنر مدرن است. این جنبش در اوایل قرن 20 گسترش یافت و دامنه‌ی آن از نقاشی، ادبیات، مجسمه‌سازی تا طراحی مد و لباس و عکاسی گسترده است. تاکید فوتوریسم بر نمایش حرکت و جنب‌و‌جوش دنیای مدرن است. سبک آینده گرا با استفاده از برخی تکنیک‌ها حس حرکت سوژه را به مخاطب القا می‌کند.
مقالات فلسفه هنر:
نظرات کاربران