سند تاریخی در خصوص مجوز فیلمبرداری برای اولین موسسه سینمایی ایران در سال 1310

مرکز اسناد ریاست جمهوری به مناسبت صدمین سال تاسیس سینمای ایران، اسناد تاریخ سینما از سال 1300 تا سال 1357 را با هدف آشنایی روند شکل گیری سینما در ایران منتشر کرد. هنریست در نظر دارد تا برخی از این اسناد را در اختیار علاقه مندان بگذارد. لازم به ذکر است که این اسناد تاریخی، بدون کوچکترین دخل و تصرف و مطابق با نسخه‌ی اصلی تهیه شده است. این سند مربوط به اولین موسسه سینمایی ایران با نام موسسه “جهان نما” است که طی درخواستی از دربار وقت اجازه‌ی صدور فیلمبرداری در ایران را خواسته است.

“هفتمین سند” از مجموعه اسناد تاریخی سینمای ایران (1300-1357)

هفتمین سند از مجموعه اسناد تاریخی سینمای ایران، مروبط به سال 1310 ‌می‌باشد. در این درخواست‌نامه “ابراهیم مرادی” خواستار صدور اجازه‌ی فیلم‌برداری در کشور برای موسسه فیلم‌برداری جهان‌نما ، قبول آن موسسه به عنوان تابعه‌ی وزارت دربار و اعطای لوازم و آلات و قشون نظامی در موقع فیلم‌برداری شده است. طبق مستندات ارائه شده در این کتاب، ” موسسه‌ی سینمایی جهان نما ” با مدریت آقای ابراهیم مرادی، اولین موسسه سینمایی ایران است. آنچه مشخص است این‌که آقای ابراهیم مرادی مدت سه سال جهت آموزش فیلمبراری به تحصیل در اروپا مشغول بوده و با هزینه‌ی شخصی، توانسته تجهیزات فیلمبرداری را وارد و موسسه‌ای با نام جهان نما جهت فیلمبرداری تاسیس کند. این سند که در سه برگ تنظیم شده نشان‌ دهنده‌ی آن است که دربار وقت کوچک‌ترین اهمیتی برای سینما و امر فیلمبرداری قائل نبوده و تمامی نامه‌های رسیده از طرف آقای مرادی به دربار بی جواب باقی مانده است. در ادامه به مرور این اسناد تاریخی خواهیم پرداخت.

مشخصات ثبتی سند مربوط به مجوز فیلمبرداری برای اولین موسسه سینمایی ایران

[شیر و خورشید]

وزارت دربار پهلوی

نمره‌ی کتاب:4407/1

کارتن:1-الف تاریخ خروج:24مرداد ماه 1310

دوسیه: 2

سند 7/1

ریاست محترم تشکیلات کل نظمیه‌ی مملکتی
آقای ابراهیم مرادی اطلاع می‌دهد که موسسه‌ای تجارتی به نام موسسه فیلم‌برداری جهان‌نما تاسیس و ماشین‌آلات لازمه را از اروپا وارد نموده فعلا تقاضا دارد که برای تشویق این نظر از بذل مساعدت دربرداشتن فیلم‌های مجاز در مورد موسسه‌ی مذکوره خودداری شود. مشارالیه را بدین وسیله معرفی وتوصیه‌ی زحمت می‌دهد که قدغن فرمایید درانجام مامول او را بذل همراهی‌های مقتضیه مضایقت ننمایند.
[امضا:یوسف علوی]

سند 7/2

حضور مبارک بندگان حضرت اشرف آقای وزیر دربار پهلوی دامت شوکته
محترماً خاطر مبارک را مستحضر می‌دارم که این‌جانب ابراهیم مرادی مقیم بندر پهلوی که مدت سه سال برای تحصیل فن فیلم‌برداری (تکنیک سینما توگرافیک ژنرال) متحمل زحمات شده‌ام اخیراً موفق گردیدم که ماشین‌آلات مکمل این فن را با سرمایه‌ی شخصی از اروپا وارد نموده تاسیس موسسه‌ی تجاری به نام فیلم‌برداری جهان‌نما بنمایم.
با توجهات مخصوصی که آن ذات مقدس در پیشرفت امور صنعتی وفنی مملکتی دارند و ار نقطه نظر آن که در مملکت ایران که امروزه با توجهات اعلی حضرت اقدس همایونی اروحنا فداه از هر حیث رو به ترقی می‌رود نداشتن یک موسسه‌ی فیلم‌برداری نقصی محسوب می‌شود. متمنی است با این موسسه‌ی نوزار که فقط وفقط منظورش توسعه‌ی افکار و تزکیه‌ی اخلاق عمومی است از بذل مساعدت و همراهی مضایقه نفرموده اجازه‌ وتوصیه فرمایند از چندین پیسیکه در نظر است آن را که حضرت اشرف صلاح می‌دانند به کمک بازیگران ایرانی فیلم‌برداری نمایم.
هرگاه اجازه فرمایند به شرف حضور حضرت اشرف نایل شده عرایض خود را شفاهاً به پیشگاه آن ذات مقدس عرض نمایم. در خاتمه احترامات شایان و تشکرات بی‌پایان خود رابه حضور مبارک تقدیم می‌نمایم.

ابراهیم مرادی [امضا]
6مرداد 1310
آدرس:گراند هتل،نمره 39. ابراهیم مرادی
چه مساعداتی لازم دارند؟[حاشیه‌ی پائین، به خط تیمور تاش:]

سند 7/3

مساعدت‌هایی که از وزارت جلیله‌ی دربار استدعا می‌شود
1-امر ومقرر فرمایند که به موسسه‌ی فیلم‌برداری جهان‌نما اجازه‌ی فیلم‌برداری داده شود که با نظریات دولت علیه از سوژه‌های مجاز فیلم‌برداری نماییم.
2-اگر ممکن است در قسمت‌های مادی ومعنوی با این موسسه‌ی نوزاد مساعدت‌های شرح ذیل را مبذول فرمایند:
الف) این موسسه‌ی را جزو یکی از شعبات اداری یا پروپاگاندی وزارت جلیله‌ی دربار پهلوی تعیین فروده امورات کلی آن رابانظریه‌ی ذات شریف اداره فرمایند.
ب) به منفعت موسسات عام‌المنفعه از قبیل دارالایتام شیر و خورشید سرخ فیلم‌برداری نماییم و در صورتی که مخارج آن را بپردازند. برای اولین دفعه حاضرم تمام عواید آن را اختصاص به همان موسسه داده باشم.
ح) در مواقع لازم حق دخول به بعضی زا منازل و اماکن با شکوه برای فیلم‌برداری داده شود.
د)هرگاه فیلم‌های تاریخی یا جنگی برداشته شود از نفرات قشونی با لوازمات و ملبوسات کمک فرمایند.
3)اجازه فرمایند برای جلب سرمایه‌های اروپایی با فابریک‌های چندی از قبیل اوفا در آلمان و پارامونت در آمریکا شرکت نمایم.
4- اجازه فرمایند از چندین سوژه‌ای که در نظر است هرکدام را که صلاح می‌دانند فیلم‌برداری نمایم.
5- هرگاه برای دفیله‌ی نظامیان، سان سپاه، نمایشات جنگی، مناظر و دورنما از طرف اولیای امور بخواهند فیلمی تهیه نمایند موسسه‌ی جهان‌نما حاضر است که فقط با وصول مخارج آن مجاناً فیلم‌برداری نماید.
6-اجازه فرمایند که به شرف حضور حضرت اشرف نایل شده عرایض و مستدعیادت خودرا تکمیل نمایم.

موسس فیلم‌برداری جهان‌نما
ابراهیم مرادی [امضا]
یک موقعی تعیین کنید بیایند.[حاشیه‌ی راست، به خط تیمور تاش:]
روز یکشنبه 17/5/10 ساعت یک ونیم قبل از ظهر وقت تعیین شده و [حاشیه‌ی بالا:]
اطلاع داده شد شرفیات شود، ضبط شود.

سند 7/4

حضور مبارک حضرت اشرفآقای وزیر دربار معظم پهلوی دامت شوکته محترما
در تعقیب عوایضی که کتباً به حضور مبارک عرضه داشته‌ام خاطر شریف را مصدع شده معروض می‌دارم که فدوی برای مساعدت و کمک‌های حضرت اشرف درباره‌ی موسسه‌ی فیلم‌برداری اینک مدت دوازده روز است که منتظر جواب بوده برای تشریف به حضور تمام این مدت را به سر برده‌ام. چون فدوی مسافر بوده به علاوه نقاهتی عارضم گردیده است که محتاج به عودت به موطن خود می‌باشم از ذات اقدس عالی تمنا می‌نمایم که عطف توجهی به مستدعیات فدوی فرموده امر و مقرر فرمایند اجازه‌ی فیلم‌برداری با شرایطی که معروض داشته‌ام جهت بنده صادر نمایند و یا اجازه فرمایند فقط برای دو دقیقه به حضور مبارک نایل شده شفاهاً عرایض خود را تکمیل نمایم.منتظر صدور امر مبارک می‌باشم.
با سابقه به عرض می‌رسد.مقرر فرموده بودند وقتی برای این شخص تعیین شود. روز یکشنبه هفته‌ی قبل شرفیات شده بود ولی موفق به درک تشرف نگردید. فعلاً مستدعیات سابق خود را کتباً تجدید نموده است.
ابراهیم مرادی [امضا] /
ورود به وزارت دربار پهلوی [مهر:]
تاریخ:28/5/1310
نمرۀ اندیکاتور:2933خ
طبقه‌ بندی ضبط: 1-1