مرکز اسناد ریاست جمهوری به مناسبت صدمین سال تاسیس سینمای ایران، اسناد تاریخ سینما از سال 1300 تا سال 1357 را با هدف آشنایی روند شکل گیری سینما در ایران منتشر کرد. هنریست در نظر دارد تا برخی از این اسناد را در اختیار علاقه مندان بگذارد. لازم به ذکر است که این اسناد تاریخی، بدون کوچکترین دخل و تصرف و مطابق با نسخه‌ی اصلی تهیه شده است. این سند به نخستین حضور دستگاه سینماتوگراف در ایران اشاره دارد.
“دومین سند” از مجموعه اسناد تاریخی سینمای ایران (1300-1357)
دومین سند از مجموعه اسناد تاریخ سینمای ایران، مربوط به سال 1303 می‌باشد. در این سند تاریخی “علی بیگ اف” تبعه‌ی شوروی درخواست مفصلی در زمینه‌ی تاسیس انحصاری تشکیلات (کارخانجات) سینماتوگراف در ایران را برای دولت وقت ارسال کرده است که مکاتبات آن به تفصیل در این مطلب آمده است. شواهد این سند تاریخی نشان می‌دهد بیگ اف برای تاسیس و پسشبرد سینماتوگراف در ایران برنامه‌ی جامع و کاملی را در نظر داشته است. از جمله‌ی این برنامه‌ها می‌توان به فیلم برداری از مناطق مختلف ایران و معرفی آن به تمام دنیا اشاره کرد. ضبط اتفاقات مهم دولتی، معرفی مشاهیر ادبی ایران، معرفی فرهنگ و افسانه‌های ایرانی از دیگر برنامه‌های او بوده است. “علی بیگ اف” تقاضای درخواست انحصاری اعطای مجوز فیلم برداری در ایران را داشته و شاید به همین دلیل دولت وقت، از اعطای مجوز به او خودداری کرده است.
مشخصات ثبتی سند مربوط به تاسیس سینماتوگراف در ایران
(شیروخورشید)
وزارت امور خارجه
ادارهء دوم سیاسی
به تاریخ: 4 برج اسد سنهء سیچقان ئیل 1303
نمره: 9302
وزارت جلیلهءمعارف واوقاف وصنایع مستظرفه
از جنرال قونسولگری ایران در باد کوبه راپورتی به انضمام عین عرض حال نیکلا گریگوریانس دایر به تقاضای تاسیس سینماتوگراف در ایران به وزارت خارجه رسیده است که سواد آن رابه ضمیمهء سواد ترجمه عرض حال تقاضا کننده تلواً ایفا داشته خواهشمند است غدغن فرمایید زودتر تکلیف جواب را معین و اشعار دارند که به جنرال قونسولگری اخطار شود.مراتب به وزارت جلیلهء فواید عامه هم ابلاغ شد.
[امضا:ناخوانا]
وزارت امور خارجه[مهر:]
ورود به تاریخ 5 برج اسد 1303[مهر،بالا:]
نمره: 3079
سند 1/2
(شیروخورشید)
وزارت امور خارجه
اداره: دو سیاسی
مورخه: 31 ثور1303
سواد:راپورت ژنرال قونسولگری بادکوبه
نمره: 220
عین عریضۀ نیکلاگریگوریانس علی بیگ‌اف مهندس ومتخصص تاسیس کارخانجات سینماتوگراف را که به این جنرال قونسولگری دایر بر تقاضای اعطای امتیازایجاد سینماتوگراف در ایران نوشته به آن مقام منیع تقدیم ضمناً معروض میدارد مشارالیه با شرایطی که درعریضه قید نموده حاضر است در نقاط مختلفه به قدر لزوم مؤسسات تأسیس و و عامه را از اطلاعات مفیده و فیلم های علمی و اخلاقی و اجتماعی بهره‌مند سازد.متمنی است در صورت قبول پیشنهاد مشارالیه مقرر فرماید هرچه زودتر جواب صادر گردد تا شخصاً به طرف ایران حرکت نموده و با مقامات مربوطه داخل مذاکرات شود.
وزارت امور خارجه [مهر:]
ادارۀ دوم سیاسی
[امضا:ناخوانا]مطابق است.
سند 2/2
(شیروخورشید)
وزارت امور خارجه
ترجمۀ عرض حال مسیو نیکلا علی بیگ‌اف
به عنوان جنرال قونسول دولت علیۀ ایران دربادکوبه
سینماتوگراف برای معارف هر مملکت اهمیت فوق‌العاده‌ای داشته و وسیلۀ جالب توجهی برای تربیت وتنویر افکار تودۀ اهالی می‌باشد.متاسفانه این صنعت مهم تاکنون در ایران طرف توجه لازمه واقع نشده وتوسعه پیدا نکرده است. ایران و مخصوصاً پایتخت آن شهر تهران برای ایجاد کارخانۀ سینماتوگراف محل بسیار مناسبی می باشد.چه اولاً در شهر مذکور روزهای روشن درعرض سال خیلی زیاد بوده و این یکی از شرایط اساسی برای عملیات عکاسی محسوب میشود. ثانیاً در نظربه اعتدال آب وهوا در ایران می‌توان تمام سال عکس برداری نمود.ثلثاً دز ایران منظره‌ها و درونماهای طبیعی موجود است که تاکنون محل استفاده برای سینما واقع نگردیده است. سینماتوگراف در ایران به نظر ما باید پروگرام زیر را مجری بدارد:
1) قضایای مهم دولتی را در روی فیلم ضبط کند.
2) تابلوهای ظریف از حیات ایران و بهترین و قشنگ‌ترین افسانه‌های ملی ایرانی را به شکل نمایش ترتیب داده و روی فیلم بردارد. این قبیل فیلم‌ها احتمال دارد نه فقط در ایران بلکه در تمام اروپا و آمریکا طرف توجه واقع شود.
3) تاًلیفات برجستۀ ادبی و تاریخی شعرا و مؤلفین ایرانی و اروپایی راجع به حیات و اخلاق وعقاید اعصار متفرقه را در روی فیلم مجسم نماید.
4)فیلم‌های مخصوص معارفی وعلمی و فلاحتی و صنعتی را که ممکن است برای توسعۀ معارف و معلومات در بین تودۀاهالی بسیار مفید واقع گردد تهیه نماید.
ایجاد کارخانۀ سینما و تئاترهای سینما در ایران باعث ترقی صناعت شده و برای پیشرفت معارف و اقتصاد مملکت اهمیت بزرگی خواهد داشت.
نظر به مراتب فوق و به اطمینانی که درپیشرفت این امردر ایران دارند یک دسته اشخاصی که دارای همه نوع لوازم و ادوات و آلات می باشد حاضر هستند صنعت سینما را در ایران تاًسیس نموده و بلادرنگ شروع به عمل نمایند. بنابراین از جناب عالی خواهشمند است در نزد دولت علیّۀ ایران اقدامات لازمه را به عمل بیاوریدکه به ما در تحت شرایط ذیل اجازۀ تاًسیس کارخانۀ سینما در ایران داده شود:
1_دولت ایران حق انحصاری برای تاًسیس کارخانۀ سینما و عکس‌برداری مطابق پروگرام مذکور در فوق و همچنین ایجاد و به کارانداختن تئاترهای سینما را به ما اعطا نماید.
2_ماحق خواهیم داشت کارخانه و سینما را در ایران تاًسیس ودر هر نقطه‌ای ار نقاط ایران عکس‌برداری نموده و تئاترهای سینما دایر سازیم.
3_پروگرام کلیۀ عملیات ذیل قبلاً به تصویب اولیای دولت ایران خواهد رسید.
4_ مخارج کلیۀ عملیات لازمه برای ایجاد وتاًسیس تشکیلات فوق‌الذکر تماماً به عهدۀ خود ما خواهد بود.
5_ برای نیل به مقصود فوق دولت ایران اراضی خالی و ساختمان‌ها برای تاًسیس کارخانه وسینما دایر نمودن تئاترهای سینما وغیره برای مدت معین به ما واگذار خواهد نمود.
6_پس از آن که اساساً مساًلۀ ایجاد صنعت سینما از طرف دولت ایران حل و تسویه شد شرایط تفصیلی طرفین در موقع انعقاد قرارداد مخصوص آن معین و مشخص خواهد گردید. امضا:ن.علی بیگ‌اف
[امضا:ناخوانا] مطابق است.
وزارت امور خارجه[مهر:] ادارۀ دوم سیاسی
سند 3/2
(شیروخورشید)
وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه
ادارۀ کل معارف
دایرۀ تعلیمات عالیه
نمره عمومی: 3079
تاریخ تحریر:8برج سنبله سیچقان ئیل 1303 وزارت جلیلۀ امور خارجه
شرحی که در ضمن مرقومۀ نمره 9302 راجع تقاضای نیکلا گریگوریانس در خصوص سینماتوگراف ایران مرقوم داشته بودند واصل و از مراتب استحضار گردید.نظر به این که صدور چنین امتیازی از خصایص وزارت فواید عامه و کمیتۀ دایمی امتیازات است لهذا با مراجعه به آن وزارت جلیله اقدام مقتضی خواهند فرمود.
نظرات کاربران