مرکز اسناد ریاست جمهوری به مناسبت صدمین سال تاسیس سینمای ایران، اسناد تاریخ سینما از سال 1300 تا سال 1357 را با هدف آشنایی روند شکل گیری سینما در ایران منتشر کرد. هنریست در نظر دارد تا برخی از این اسناد را در اختیار علاقه مندان بگذارد. لازم به ذکر است که این اسناد تاریخی، بدون کوچکترین دخل و تصرف و مطابق با نسخه‌ی اصلی تهیه شده است. این سند به نخستین حضور دستگاه سینماتوگراف در ایران اشاره دارد.
“اولین سند” از مجموعه اسناد تاریخ سینما ایران (1357-1300)
اولین سند از اسناد تاریخ سینما در ایران، مربوط به سال 1300 هجری شمسی است و شامل چهار تلگراف است. در آن سال که هنوز سینما مفهوم نا آشنایی برای مردم ایران بود، برای نخستین بار در دوران سلطنت مظفرالدین شاه، دستگاه سینماتوگراف وارد ایران شد. در این سند مخالفت علمای همدان با دایر نمودن دستگاه سینماتوگراف توسط مسیو چرچیل (تبعه‌ی انگلیسی) مورد بررسی قرار گرفته است. این مخالفت‌ها از قرار معلوم تا مدت‌ها بعد نیز ادامه داشته است. به شکلی که علما از به نمایش درآمدن فیلم‌ها جلوگیری کرده و مردم آن زمان نیز به تبعیت از مجتهدین خود سینماتوگراف را تحریم کرده‌اند. دولت وقت مظفرالدین شاه، بر خلاف میل مجبور به عقب نشینی شده و این‌چنین برای اولین بار پخش فیلم در ایران با مشکل روبرو می‌شود.
مشخصات سند ثبتی مربوط به نخستین دستگاه سینماتوگراف در ایران
(شیر و خورشید)
وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه
اداره: کل معارف، دایره‌ی تعلیمات عالیه
خروج: 9 سنبله
اسم نویسنده: عیسی صدیق
نمره‌ی کتاب ثبت :2974
تاریخ: 4 سنبله 1300
وزارت جلیله‌ی داخله
سواد تلگراف رئیس معارف همدان را لفاً برای اطلاع آن وزارت جلیله ایفاد داشت. (امضای پیش نویس: عیسی صدیق)
سند 1/1
(شیر و خورشید)
اداره‌ی تلگرافی دولت علیه ایران
نمره‌ی کتاب: 71 / از تهران به تهران: نمره‌ی: 1954، نمره‌ی تلگراف: 786، تاریخ اصل: 25، تاریخ وصول: 25، اسم گیرنده: هدایت
مقام منبع وزارت جلیله‌ی معارف دامت عظمه
مسیو چرچیل تبعه‌ی دولت انگلیس با اجازهی اداره‌ی معارف دستگاه سینماتوگراف دایر، سند سپرده فیلم‌های عالی اخلاقی استعمال نماید. بعد از دو هزار تومن مخارج بعضی‌ها القای شبهه نموده اسباب تعطیل شده‌اند. متمنی است امر اکید فرمایید حکومت جلیله رفع توهمات و مساعدت نموده نگذارید یک نفر رعیت خارجه که با نهایت بردباری برای اطاعت قوانین مملکتی حاضر شده، دچار خسارت و در آتیه تولید زحمت نماید. منتظر اقدامات فوری. نمره‌ی 51 مدنی
سند 2/1
(شیر و خورشید)
وزارت داخله
اداره: غرب، نمره: 10250/2005 مورخه: 22 محرم 2 برج میزان 1300
وزارت جلیله‌ی معارف و اوقاف
درجواب مرفومه‌ی محترمه‌ی نمره‌ی 2974 راجع به مسیو چرچیل تبعه‌ی انگلیس که می‌خواهد سینماتوگراف دایر نماید سواد مراسله‌ی جوابیه‌ی حکومت همدان لفاً برای مزید استحضار خاطر آن وزارت جلیله ارسال می‌گردد.
سند 3/1
(شیر و خورشید)
وزارت داخله
مقام منبع وزارت جلیله‌ی معارف دامت عظمه
مرقومه‌ی نمره‌ی 1733 زیارت، اگر چه خود بنده تصدیق دارم که این گونه جلوگیری‌ها خیلی خارج از رویه است، لیکن آقای فاضلی و آقای سید عبدالحسین که از علما و مجتهدین این شهرند مانع از این نمایش هستند و می‌گویند این نمایش حرام و خلاف شرع است و هر چه خواستیم آن‌ها را حالی کنیم متقاعد نشدند. با این وصف هر طور مقتضی بدانید مرقوم دارید تا از آن قرار شود.
شعبه‌ی تلگراف غرب
اسنادی که در مطالب بعدی آن‌ها را بررسی خواهیم کرد:
- سند2: مکاتبات در خصوص درخواست نیکلا گریگوریانس علی بیگ اف (تبعه‌ی شوروی) مبنی بر صدور اجازهی تاسیس انحصاری سینماتوگراف.
- سند3: استعلام وزارت امور خارجه در خصوص درخواست جرج اریکل راجع به تهیه‌ی فیلم‌هایی برای معرفی ایران در خارج.
- سند 4: درخواست داود موشه لازار در خصوص تاسیس رادیو و سینمای ناطق در ایران و وارد کردن وسایل تاسیسات مذکور به ایران.
نظرات کاربران